Huyện đảo Lý Sơn chẳng những có nhiều hải sâm quý, mà còn lắm món ăn bình dân như món vẹm son xào đu đủ với hương vị độc đáo, đã đem đến cho người thưởng thức những ký ức còn mãi với tháng năm.
Những ngày con nước ròng mạnh thường là vào 30 và mùng 1, thủy triều hạ làm nước biển dần hạ xuống là lộ ra xung quanh đảo gành đá lô nhô. Lúc ấy phụ nữ và các em bé lớn chừng 10 tuổi có thể mang rổ và liềm (dụng cụ bằng cây liêm bẻ cong ở mũi) ra gành bới hàu son (còn gọi là vẹm).
Vẹm thuộc loài nhuyễn thể, có ở khắp gành. Chúng sống trong lớp cát san hô có rong biển. Vẹm hình bầu dục, lớn hơn ngón tay cái một chút. Bắt vẹm đem về dùng dao nhỏ, mũi nhọn tách vẹm làm 2 nửa, nạy ra lấy ruột. Ruột vẹm lớn gần bằng đầu ngón tay út, có màu gạch rất tươi. Cái ngon của vẹm là phải lấy ruột vẹm sống. Còn nếu phải luộc cho 2 nửa vỏ tách ra để lấy ruột như thế, sẽ mất đi vị ngọt và chẳng còn ngon nữa.
Đem chao nhẹ ruột vẹm một lần vào nước sạch và để ráo. Đu đủ chín hường nạo thành sợi. Phi hành tỏi vào chảo dầu và xào đu đủ vừa chín. Bỏ vẹm vào đảo cho đều; nêm thêm gia vị: Mắm, muối, đường, bột ngọt… rồi bày ra đĩa. Rắc ít tiêu bột và đậu phộng rang giã nhỏ vừa, cho thêm ít hành cắt mỏng và cuối cùng là rau thơm như ngò, húng, quế… Và như thế ta đã có đĩa vẹm xào ngon nhất rồi ạ.
Màu đỏ son tươi tắn của vẹm chen lẫn màu vàng mơ của đu đủ; thêm vào màu trắng hồng của hành hoà cùng sắc xanh của các loại rau thơm khiến người ta chưa ăn nước miếng đã tứa ở chân răng.
Ăn như thế đã là ngon, nhưng phải xúc vẹm xào với bánh tráng (bánh đa) dày nướng chín, thì mới ngon tuyệt hảo. Thôi thì đủ vị: Ngọt, mặn, béo, bùi, cay cay, dòn dòn vừa ngon, vừa thơm. Cái thơm của vẹm xào xông lên tận mũi sao mà tuyệt diệu!
Ngoài ra vẹm có thể nấu canh. hấp ăn liềm, nấu cháo, nướng mỡ hành, xào sả .. Món nào cũng ngon bổ và thơm lừng gây thương nhớ cho bao người con xa quê và dân sành ăn hải sản Lý Sơn.
Vẹm thường được người dân mỗ bỏ hộp nhỏ trữ đông và gửi đi đất liền để đảm bảo dộ tươi ngon khi đến tay người dùng.
Có dịp, bạn hãy đến với huyện đảo Lý Sơn vào những ngày nước ròng mạnh, để được ăn và được nhớ mãi hương vị vẹm ngày nhé!